Choroba Alzheimera – fazy choroby, profilaktyka i ćwiczenia

Choroba Alzheimera jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych na świecie schorzeń neurodegeneracyjnych wśród osób starszych. Alzheimer jest najczęstszym typem demencji i stanowi 60-80% wszystkich ich typów. Zachorowalność na chorobę Alzheimera podwaja się co 5 lat, u pacjentów między 65 a 85 rokiem życia. Choroba spowodowana jest przewlekłą lub postępującą chorobą mózgu, z licznymi upośledzeniami funkcji poznawczych, zaburzeniami funkcji emocjonalnych, zachowania oraz motywacji. Pomimo szeroko zakrojonych badań, etiologia tej choroby nie została dotychczas w pełni wyjaśniona.

Według fundacji Alzheimer's Research & Prevention Foundation regularne ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby Alzheimera nawet o 50%. Co więcej, ćwiczenia fizyczne mogą również spowolnić dalsze pogarszanie się stanu u osób, które już zaczęły mieć problemy poznawcze.

 

Fazy, etapy przebiegu choroby Alzheimera

Etap 1 (brak zaburzeń)

Brak problemów z pamięcią, orientacją, komunikacją, oceną sytuacji, codzienną aktywnością, normalne funkcjonowanie.

Etap 2 (niewielkie zaburzenia)

Chory może popełniać nieznaczne błędy, doświadczać niewielkich kłopotów z pamięcią i zdolnościami poznawczymi.

Etap 3 (zauważalne pogorszenie się zdolności poznawczych)

Spostrzega się u chorego łagodne zaburzenia, pewne kłopoty z pamięcią (gubienie lub odkładanie przedmiotów w inne miejsca) i komunikacją, nieadekwatne do sytuacji zachowania. Pojawiają się wychwytywane w testach klinicznych zaburzenia koncentracji, obiektywne stwierdzenie zaburzeń pamięci możliwe jest jednak tylko po szczegółowym badaniu psychologicznym.

Etap 4 (wczesna faza choroby)

Faza I choroby Alzheimera. Chory sam może się ubrać, poruszać się po okolicy, wykonywać codzienne czynności w czym jednak przeszkadzać mu będą kłopoty z pamięcią.

Etap 5 (średniozaawansowana choroba)

Faza II choroby Alzheimera. Zaburzenia pamięci coraz bardziej się nasilają. Zachowanie chorego jest często gwałtowne, trudne do przewidzenia i niewspółmierne do wywołujących je czynników. Chory może oskarżać najbliższych o kradzież w momencie, gdy nie może znaleźć portfela, pieniędzy czy ubrania. Pojawia się lęk, wywoływany przez ostre dźwięki czy migające światło. Pojawia się tzw. wędrowanie czyli chodzenie bez celu tam i z powrotem. Słownictwo chorego ubożeje, na pytania odpowiada w sposób powolny i nie kończy rozpoczętych zdań. Ogromne kłopoty sprawiają podstawowe czynności, mogą pojawić się zaburzenia równowagi co prowadzi do upadków. Chory zaczyna chodzić coraz wolniej, pojawiają się także drżenia i przykurcze mięśni. Coraz trudniej choremu wykonywać czynności codzienne. Naraża na niebezpieczeństwo nie tylko siebie, ale i swoją rodzinę, dlatego w tym czasie chory powinien przebywać pod opieką przez całą dobę.

Etap 6 (zaawansowana choroba)

Faza III choroby Alzheimera. Charakteryzuje się znacznymi zmianami w osobowości i zachowaniu chorego. Stale pogarsza się pamięć i chory wymaga pomocy w wykonywaniu najprostszych codziennych czynności. Chory nie rozpoznaje już nikogo z rodziny, nawet osób najbliższych – czasem jedynie osobę, która się nim opiekuje. Nastroje chorego są bardzo zmienne i raczej trudne do przewidzenia. Mowa jest bardzo niewyraźna, chory nie rozumie co się do niego mówi, powtarza słowa i krótkie sekwencje tylko sobie znane. Już każda czynność sprawia choremu kłopot. Nie umie sam wstawać, siadać, chodzić, jeść. Przestaje także panować nad czynnościami fizjologicznymi. Nie wykonuje już żadnych czynności, cały swój czas spędza w łóżku.

Etap 7 (ostatnia faza choroby)

Faza terminalna. Komunikacja  z chorym jest bardzo utrudniona, wygłasza on pojedyncze słowa lub krótkie frazy, później chory wydaje tylko pojedyncze dźwięki. Podstawowe funkcje organizmu są zaburzone, słabo pracują serce i płuca, koordynacja ruchowa oraz zdolność połykania są znacznie zakłócone.

 

Leczenie i rehabilitacja

Leczenie farmakologiczne osób z chorobą Alzheimera przynosi najbardziej pożądane rezultaty we wczesnym okresie choroby. Głównym celem terapii lekami jest zmniejszenie nasilenia otępienia oraz towarzyszących otępieniu zaburzeń psychicznych takich, jak depresja, nadpobudliwość, czy objawy wytwórcze.

Rehabilitacja wymaga indywidualnego i specjalistycznego podejścia do pacjenta, ponieważ musi uwzględniać wiele czynników wpływających na jego aktualny stan. Jest niezbędnym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego. Aktywność fizyczna może opóźnić lub zapobiec wystąpieniu choroby Alzheimera. U seniorów trening aerobowy poprawia funkcję pamięci, zwiększa objętość istoty szarej i białej oraz usprawnia przepływ krwi.

Zasady rehabilitacji osób z chorobą Alzheimera:

• jednostajne, niezbyt energiczne i miarowe tempo ćwiczeń
• ćwiczenia powinny być dobrane tak, aby chory był w stanie wykonać je prawidłowo i bez problemu
• średnio 45 minut zajęć
• ćwiczenia przed południem (pacjent ma więcej energii)
• nie wolno denerwować się na pacjenta ani okazywać zniecierpliwienia, ponieważ może to skutkować zniechęceniem do dalszych zajęć oraz brakiem współpracy w przyszłości
• przerwy między poszczególnymi ćwiczeniami

Głównym celem rehabilitacji jest podtrzymanie aktualnego stanu zdrowia chorego oraz niedopuszczanie do gwałtownego rozwoju choroby. Do innych celów zalicza się:

• wzmocnienie siły mięśniowej
• zwiększanie wydolności, koordynacji ruchowo-czuciowej i równowagi
• polepszanie krążenia
• polepszanie jakości snu
• zapobieganie zaburzeniom równowagi
• zmniejszanie niepokoju
• zmniejszenie pobudzenia

W celu opóźnienia procesu starzenia się mózgu i zminimalizowania ryzyka zachorowania powinno się codziennie przestrzegać kilku zasad:

1. Unikać stresu, 
2. Wysypiać się, 
3. Dbać o stymulację pamięci, 
4. Nie unikać kontaktów społecznych
5. Dobrze się odżywiać
6. Prowadzić aktywny tryb życia.