Udar mózgu - epidemiologia, zasady pielęgnacji i rehabilitacji osób po udarze

Epidemiologia

Udar stanowi poważne zagrożenie dla życia i zdrowia, zajmując wysokie, trzecie miejsce wśród przyczyn zgonów i pierwsze wśród przyczyn inwalidztwa w populacji powyżej średniego wieku.

W Europie każdego roku na udar zapada około 2,5 mln ludzi, a w Polsce około 80 000. Kalectwo dotyczy ponad połowy chorych, którzy przeżyli udar mózgu, a 20% z nich nie jest zdolnych do samodzielnego życia.

Na całym świecie podjęto wszelakie działania dydaktyczne, organizacyjne, które także obejmują oświatę zdrowotną oraz naukowe w celu zapobiegania udarom mózgu. Problematyka ta jest bardzo duża, dlatego jest ona badana i analizowana prze wiele instytucji, organizacji, a także różne zespoły i ośrodki. Wśród nich wyróżnić można między innymi American Stroke Association (ASA), a także European Stroke Initiative (EUSI). Natomiast w Polsce działa Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu oraz Polskie Towarzystwo Udaru Mózgu. Wydawane jest też czasopismo ,,Udar Mózgu”. Ponadto uważa się, że najlepsze jest tworzenie w szpitalach wyspecjalizowanych oddziałów leczenia udaru mózgu.

Rodzaje udaru mózgu

Klasyfikację możemy podzielić ze względu na długość utrzymywania się udarów.

Wyróżniamy udary mózgu takie jak:

• przemijające napady niedokrwienne, których objawy ogniskowe trwają krócej niż 24 godziny,
• odwracalne udary niedokrwienne, symptomy neurologiczne cofają się w ciągu 3 tygodni,
• udar postępujący, objawy mają różnorodny charakter, natomiast dochodzi do stopniowego pogorszenia się stanu neurologicznego,
• udar dokonany, w którym ubytkowe symptomy utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie.
  

Udar mózgu możemy podzielić także, ze względu na patomorfologie udaru:

• 
  niedokrwienne, których patomechanizm jest różny, ale najczęściej dochodzi do zamknięcia tętnicy i braku dopływu krwi do mózgu, zatem stanowią one około 80% wszystkich udarów,
• krwotoczne stanowiący 10-17% udarów u rasy białej, natomiast 80-85% to krwotoki pierwotne.
• krwotok śródmózgowy 15%,
• podpajęczynówkowy 5%,
• udar żylny poniżej 1%, który powstaje na skutek zakrzepicy zatok żylnych mózgowych.

15-20% udarów wtórnych ma charakter krwotoczny.

Ważnymi informacjami, które mogą pomóc rozpoznać udar mózgu są sygnały ostrzegawcze takie jak:

• S jak Speech = trudność w mówieniu.

• T jak Tingling = mrowienie, odrętwienie, brak czucia.

• R jak Remember = problemy z pamięcią

• jak Off-balance = problemy z koordynacją ruchów i utrata równowagi.

• K jak Killer headache = bardzo silny ból głowy.

• E jak Eyes = problemy z widzeniem.

Zasady pielęgnowania i rehabilitacji chorych po udarze mózgu

Sprawowanie opieki nad pacjentem po udarze mózgu jest bardzo istotne od początku hospitalizacji, w oddziale, aż do momentu wypisania do domu. Stosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych ma niekiedy decydujący wpływ na zdrowie chorego. Personel medyczny wspiera chorego psychicznie, motywuje go, zachęca do różnych ćwiczeń i czynności. Jednym z podstawowych zadań pielęgniarskich, które pomoże w usprawnianiu ruchowym i usamodzielnianiu się chorego jest nauczenie i motywacja chorego do samoobsługi.

U pacjentów po przebytym udarze mózgu bardzo ważne jest wyrobienie nawyków wykonywania czynności higienicznych, które korzystnie wpływają na stan zdrowia oraz lepsze samopoczucie. Wśród zabiegów higienicznych należy wymienić toaletę ciała, jamy ustnej, mycie głowy oraz kąpiel. Podczas wykonywania zabiegów higienicznych chorego asekuruje bądź pomaga mu pielęgniarka.

U pacjentów po udarze mózgu dochodzi bardzo często do zaburzeń oddychania i krążenia, które są najczęściej przyczyną długotrwałego unieruchomienia oraz niedotlenienia. Dlatego łatwo tu dochodzi do powikłań płucnych ( niedodma, zapalenie górnych dróg oddechowych, zapalenie płuc ), z powodu zmniejszenia się powierzchni wentylacyjnej płuc oraz łożyska naczyniowego w płucach i krążeniowych (zakrzepica, obrzęki kończyn).

Do czynności, które przeciwdziałają tym nieprawidłowościom należą między innymi:

• częsta zmiana pozycji, - głowa ułożona pod kątem 30 stopni z twarzą zwrócona na bok,
• nacieranie, masaż klatki piersiowej,
• oklepywanie klatki piersiowej,
• ćwiczenia oddechowe ,
• zapewnienie właściwego mikroklimatu,
• prawidłowe odżywianie - właściwe odżywianie.

Pacjenci po udarze są najczęściej chorymi unieruchomionymi, a długotrwałe unieruchomienie często powoduje grono różnorodnych powikłań, np.: depresja, przykurcze, zaniki mięśniowe, odleżyny, odparzenia, odoskrzelowe zapalenie płuc, przewlekła infekcja dróg moczowych, dlatego jak najszybsze uruchomienie takiego pacjenta pozwoli na ich uniknięcie lub zminimalizowanie. Proces uruchamiania powinien być realizowany zarówno przez pielęgniarkę, jak i rehabilitanta, oraz przy współpracy rodziny. Celem usprawniania jest przywrócenie funkcji niesprawnych narządów.

Zasady postępowania z pacjentem:

• wszelkie ruchy przy pacjencie powinny być wykonywane po stronie porażonej,
• łóżko powinno być tak umiejscowione, aby zapewnić kontakt z chorym od niesprawnej strony,
• stolik powinien znajdować się po stronie porażonej,
• chory powinien być zachęcany do aktywności fizycznej z używaniem kończyn niesprawnych,

Należy przestrzegać prawidłowej pozycji chorego podczas siedzenia, leżenia, stania oraz chodzenia. Zaburzenie komunikacji jest jednym z głównych zaburzeń czynności nerwowych u chorych po przebytym udarze mózgu. Zaburzenie to występuje pod postacią afazji, która jest uszkodzeniem ośrodków mowy w korze mózgowej. Afazję dzielimy na: ruchową, czuciową, mieszana, totalną.